مقدمه
یکی از چالش‌هایی که امروزه خانواده‌ها با آن روبرو هستند، بالا رفتن تعداد افراد مبتلا به دیابت و افزایش احتمال به دنیا آمدن کودکانی با دیابت ارثی است. با توجه به اهمیت این موضوع، تحقیقات مختلفی بر روی تأثیر ژنتیک بر ابتلای افراد به این بیماری انجام شده و نتایج جالبی به دست آمده است. به منظور آشنایی با نقش ژنتیک والدین در ابتلای کودکان به دیابت و روش‌های کنترل این بیماری، مطالعه این مقاله خالی از لطف نخواهد بود.
دیابت ارثی چیست و چند نوع است؟
نقش ژنتیک در ابتلای افراد به دیابت
بیماری دیابت جزو بیماری‌هایی است که با توجه به علائم و ویژگی‌ها، می‌توان آن را به دو دسته دیابت نوع 1 و دیابت نوع 2 تقسیم‌بندی کرد. این بیماری نوعی بیماری خود ایمنی به شمار آمده و متأسفانه روزبه‌روز با افزایش آمار افراد مبتلا به آن روبرو هستیم؛ اما آنچه موجبات نگرانی بسیاری از والدین را فراهم کرده است، کاهش سن افراد مبتلا به این بیماری است. این امر نشان می‌دهد که سبک زندگی تا چه حدی می‌تواند بر ابتلای افراد به این بیماری سهیم باشد؛ همچنین نباید از نقش ژنتیک در بروز این بیماری در کودکان، چشم‌پوشی کرد.
دیابت ازجمله بیماری‌هایی است که عوامل ژنتیکی و اکتسابی، نقش مهمی در بروز آن دارند. به این صورت که برخی افراد با توجه به عوامل اکتسابی و محیطی، به این بیماری مبتلا می‌شوند و با توجه به شرایط این بیماری، تحت درمان قرار می‌گیرند؛ اما دیابت ارثی در اثر انتقال ژن‌های این بیماری از والدین به کودکان بروز خواهد کرد. با توجه به آنچه در تحقیقات به دست آمده است نمی‌توان تأثیر هیچ کدام از این عوامل را مهم‌تر از دیگری دانست.
در بررسی این که این بیماری از والدین به کودکان منتقل می‌شود، باید به این موضوع اشاره کرد که لزوماً نیازی نیست تا هر دو والد به دیابت مبتلا باشند. هرچند یکی از عوامل بروز دیابت در افراد، وجود زمینه ژنتیکی در آن‌ها است، اما به این معنا نخواهد بود که حتماً تمامی فرزندان والدین مبتلا به دیابت، به این بیماری مبتلا خواهند شد؛ درصد ابتلای کودکان دارای والدین مبتلا به دیابت به این بیماری، در شرایط مختلف با هم فرق دارد. به منظور درک بهتر این گفته، در ادامه به بررسی انواع دیابت ارثی پرداخته‌ایم.
انواع دیابت ارثی کدامند؟
آشنایی با انواع دیابت ارثی و ویژگی‌ها و شرایط انتقال آن‌ها، از مواردی است که به والدین کمک می‌کند تا از ابتلای فرزندان خود به این بیماری جلوگیری کرده و یا بیماری آن‌ها را تحت کنترل درآورند.
این نوع دیابت همانند دیابت حاصل از عوامل اکتسابی، شامل دو نوع دیابت نوع 1 و 2 است. شرایط انتقال هر کدام از این بیماری‌ها از والدین به فرزندان، متفاوت بوده و نیاز به انجام اقدامات مختلف درمانی دارند. به همین سبب والدین باید با ویژگی‌های این بیماری‌ها و تأثیر ژنتیک بر بروز هر یک از آن‌ها، آشنایی داشته باشند.
انواع دیابت ارثی کدامند؟
تأثیر ژنتیک بر دیابت نوع 1
دیابت نوع 1 از جمله بیماری‌هایی است که توسط ژن از والدین به کودکان انتقال می‌یابد. این بیمار معمولاً در افراد سفیدپوست بیشتر دیده شده و به جز عوامل ژنتیکی، عواملی محیطی مانند آب‌وهوای سرد، وجود برخی ویروس‌ها در بدن افراد و شروع تغذیه زودتر از موعد مقرر در کودکان، می‌تواند باعث بروز آن شود.
معمولاً دیابت نوع 1 هم از مادر و هم از پدر به کودک منتقل می‌شود؛ اما درصد انتقال این نوع دیابت ارثی از هر کدام از والدین به کودکان، متغیر است. به این صورت که درصد انتقال دیابت نوع 1 از پدر و مادر به فرزند در حدود 5.88 درصد است؛ اما در صورتی که فقط مادر مبتلا به این بیماری باشد، باید به سن بارداری وی نیز توجه شود. به این صورت اگر مادر در سن کمتر از 25 سال باردار شود، احتمال ابتلای فرزند به دیابت در حدود 4 درصد خواهد بود و در بارداری بعد از سن 25 سالگی، این احتمال به 1 درصد کاهش پیدا می‌کند.
در ضمن سن ابتلای والدین به این بیماری نیز در تخمین این احتمالات نقش دارد. به این معنا که ابتلای والدین به دیابت در سنین کمتر از 11 سالگی، احتمال ابتلای فرزندان آن‌ها به این بیماری را تا دو برابر افزایش خواهد داد.
تأثیر ژنتیک بر دیابت نوع 2
تأثیر ژنتیک بر دیابت نوع 2
افرادی با والدین مبتلا به دیابت نوع 2، باید به صورت مداوم مورد کنترل باشند تا ابتلای آن‌ها به دیابت ارثی نوع 2 بررسی شود. این افراد باید به صورت سالیانه با استفاده از تست نوار قند خون و آزمایش‌های دیگر، چکاپ شوند؛ زیرا احتمال ابتلای آن‌ها به این نوع بیماری بسیار بالا خواهد بود.
به طور کلی در مورد نقش ژنتیک بر ابتلای افراد به دیابت نوع 2، می‌توان گفت در صورتی که هر دو والد به این بیماری مبتلا باشند، به احتمال 50 درصد، فرزند آن‌ها نیز به دیابت مبتلا خواهد بود. در ضمن بر اساس تحقیقات، احتمال ابتلای فرزند در صورت ابتلای مادر به این بیماری، بیشتر از زمانی است که تنها پدر به دیابت نوع 2 مبتلا باشد.
معمولاً دیابت نوع 2 در سنین بالای 50 سال علائم خود را نشان می‌دهد؛ اما متأسفانه در عصر حاضر شاهد کاهش این سن هستیم؛ بنابراین برای بررسی نقش ژنتیک در بروز این بیماری باید به سن ابتلای والدین به دیابت نیز توجه نمود. در صورتی که این سن کمتر از 50 سال باشد، احتمال ابتلای فرزندان به دیابت ارثی نوع 2 به 14.3 درصد می‌رسد. این در حالی است که اگر سن ابتلا بالای 50 سال باشد، این احتمال به 7.7 درصد خواهد رسید.
دیابت چیست؟ چگونه از ابتلا به دیابت جلوگیری کنیم؟
روش‌های پیشگیری از ابتلا به دیابت ارثی
توجه داشته باشید که عوامل محیطی و ژنتیکی می‌توانند باعث ابتلای افراد به دیابت شوند و تاکنون هیچ درمان قطعی برای این بیماری ابداع نشده است؛ اما با وجود این موارد، انجام اقدامات پیشگیرانه مانند ورزش، رعایت سبک زندگی سالم و… تأثیر به‌سزایی در عدم ابتلای افراد به این بیماری دارند.
در صورتی که یکی از والدین و یا هردوی آن‌ها به دیابت مبتلا باشند، بهتر است با استفاده از تجهیزات کنترل و مدیریت قند خون مانند نوار تست قند خون، انجام آزمایشات مختلف و… بیماری خود را تحت کنترل درآورید.
روش‌های پیشگیری از ابتلا به دیابت ارثی
نتیجه گیری و جمع بندی
در صورتی که به بیماری دیابت از نوع ارثی مبتلا هستید، توصیه می‌شود از مراکز و فروشگاه‌های معتبر لوازم پزشکی، تجهیزات لازم برای کنترل این بیماری را تهیه کنید. شما می‌توانید با خرید انواع دستگاه تست قند خون، نوار قند خون، کفش دیابت و… از این مراکز، انواع دیابت ارثی را تحت کنترل درآورده، از افزایش و کاهش قند خون خود مطلع شده و عوارض این بیماری را به حداقل برسانید.